- 21 listopada 2024
Ten jeden element technologii zniweczył obietnicę internetu i zepsuł ludzkie interakcje
W dawno utraconym roku 2011 udało mi się skończyć studia bez posiadania smartfona. Nawet wtedy, cztery lata po narodzinach iPhone'a, nie byłem jeszcze nieracjonalnym odludkiem. Wszyscy moi najbliżsi znajomi posiadali telefony typu flip. Presja, by dołączyć do przyszłości, jeszcze nas nie ogarnęła.
Pisaliśmy SMS-y, rozmawialiśmy i spędzaliśmy całe dnie nie zastanawiając się zbytnio nad telefonami w naszych kieszeniach. Nikt nie zanurzał się co 10 sekund w dół, by stukać w ekrany. Wszystko, co te małe, czarne kawałki plastiku mogły zrobić, to komunikować się ze sobą, robić niewyraźne zdjęcia i przeglądać rozpikselowane strony internetowe, których nikt z nas nie chciał odwiedzać. Nasza uwaga była cała, odporna. Internet, wraz z jego smugami wczesnych mediów społecznościowych, pozostał zamknięty za ekranami laptopów w naszych pokojach w akademikach, uzupełniając dni spędzone gdzie indziej.
Dużo myślę o tej epoce, ponieważ lata 2010 zbliżają się ku końcowi, dekadzie, która zostanie zapamiętana ze względu na sejsmiczne wstrząsy polityczne: rozpoczęte przez pierwszego czarnoskórego prezydenta, a zakończone przez byłą gwiazdę reality TV i natywistycznego oszusta w Białym Domu. Jednak lata 2010 nie były jedynie dekadą Trumpa. Zostały również zdominowane, od początku do końca, przez jeden element technologii, który zniweczył obietnicę internetu i zepsuł ludzkie interakcje. Smartfon jest dla lat 2010-tych tym, czym papierosy były dla znacznej części XX wieku - wszechobecnym i niszczącym wyznacznikiem zeitgeistu.
Do tej pory wiesz, co przyniósł smartfon. Jesteś żywy, po wszystkim. Prawdopodobnie czytasz ten artykuł na jednym z nich. Niewiele technologii tak szybko pochłonęło każdą grupę demograficzną, każdy wiek, każde środowisko kulturowe i socjologiczne, miejskie i wiejskie, bogate i biedne. W późnych latach 2000 pozwoliliśmy kilku korporacjom przekonać nas, że ta zaawansowana, obca technologia - montowana dzięki de facto niewolniczej pracy w Azji - jest niezbędna dla ludzkiej egzystencji. Łatwo się w to wkupiliśmy, kondensując nasze życie za gładkim szkłem. Scroll wciągnął nas jak narkotyk, wyzwalając w naszych mózgach właściwe loci; nagle już nigdy nie mogliśmy się nudzić, odurzeni niekończącymi się kanałami na Facebooku i Instagramie, uciekając od zbędnych rozmów i myśli w nieskończoność ciekawostek. Internet nigdy nas nie opuścił.
W XX-wiecznych wyobrażeniach o XXI wieku zwykle brakuje smartfona. Kolonizacja kosmiczna, apokaliptyczna wojna nuklearna i niesamowite androidy były zawsze o wiele łatwiejsze do wymyślenia niż koncepcja istot ludzkich chętnie noszących przy sobie superkomputery z wyrafinowanymi urządzeniami śledzącymi. Komunikator kapitana Kirka nie potrafi grać w Candy Crush. W jego 23 wieku nie ma Amazonek ani Googli, które zbierałyby dane, które generujemy, by reklamodawcy mogli nas sprzedać w zamian za dalsze długi. Wtedy państwo inwigilacyjne było tylko wielkim rządem. Dziś, dzięki smartfonom, nasze życie jest wydobywane zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne.
Masowe, gwałtowne rozprzestrzenianie się mediów społecznościowych - a wraz z nim wielu szkodliwych i niebezpiecznych dezinformacji - jest nierozerwalnie związane ze smartfonem. W niektórych krajach sam internet jest synonimem aplikacji mediów społecznościowych. Przed dominacją smartfonów w 2010 roku, internet był ułomną, choć czasami wyzwalającą, drugorzędną rzeczywistością, gdzie czaty i fora dyskusyjne mogły gromadzić podobnie myślących rówieśników, literackie blogi mogły pobudzać debatę, a serwisy informacyjne nie zostały jeszcze zmiażdżone przez fragmentację, która miała nadejść. Wyobrażenie sobie Internetu jako dystopijnego matrixa oznaczało więc uznanie, że wciąż istniały okresy, w których logowaliśmy się i wylogowywaliśmy. Mogliśmy uciec od tego wszystkiego, wychodząc na zewnątrz.
Gdy kończą się lata 2010, jesteśmy roztrzęsieni i niespokojni. Dzieci, wychowane przez uzależnionych od smartfonów rodziców, rywalizują o uwagę z chemicznym blaskiem ekranu. Kiedy są niesforne, dostają swoją własną. Wyjście na jakikolwiek plac publiczny - do autobusu, pociągu, poczekalni lekarskiej, a nawet biblioteki - oznacza konfrontację z ogromną większością populacji ludzkiej, która jest w niewoli urządzeń, których nie może zignorować na dłużej niż minutę. Nie było tak jeszcze dziesięć lat temu, a my nie prowadziliśmy wtedy życia pozbawionego technologii. W przyszłości, aby spacyfikować więźniów, być może strażnicy będą po prostu rozdawać smartfony, a groźba buntu zostanie stłumiona przez konto na Instagramie i dostęp do Fortnite.
Jeśli producenci smartfonów i twórcy aplikacji nigdy nie pomyślą o stworzeniu mniej uzależniającej technologii - zyski zawsze biorą górę nad moralnością - to do nas będzie należało cofnięcie czasu. Czy patrzymy sobie w oczy? Czy próbujemy rozmawiać? Czy wybierzemy świadomą, satysfakcjonującą konsumpcję informacji - książki, eseju, artykułu naukowego - zamiast cyfrowych okruchów? Czy odzyskujemy naszą uwagę i poświęcamy ją naszym bliskim? Czy walczymy o naszą demokrację?
Dziś z przerażeniem patrzymy na naszych przodków, którzy palili w barach, salach konferencyjnych i samolotach, swobodnie napełniając płuca nikotyną, robiąc tylko to, czego się od nich oczekiwało. Jak oni mogli? zastanawiamy się. Pewnego dnia, możemy mieć tylko nadzieję, nasi potomkowie będą patrzeć na nas w ten sam sposób.
